دستیـار تأمیـناجتمـاعی هوشمنـد
تواتر و بسامد بسیار بالا و مستمر، یکی از مشخصههای بارز خدمات سازمان تأمیناجتماعی است. انسانها قبل از تولد (به عنوان بیمهشده تبعی والدینی که بیمهشده اصلی هستند) تا پس از مرگ بیمهشده اصلی متوفی (که بازماندگانش از خدمات برخوردارند) با خدمات و پوششهای تأمیناجتماعی سروکار دارند. به همین دلیل بهرهگیری از فناوری یکی از مشخصههای بارز نظامهای تأمیناجتماعی موفق دنیا بوده و هست. با توجه به بومشناسی ذینفعان، ذیمدخلان و ذیربطان نظامات تأمیناجتماعی و تنوع و تکثر مخاطبان و عدم یکسان بودن دانش و آگاهیهای بیمهای و سواد و مهارت فناورانه آنها، دسترسپذیری و آسانسازی کاربری فناوریهای مورد استفاده در سیستمهای تأمیناجتماعی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. یکی از فناوریهایی که میتواند در این زمینه کاربرد داشته باشد، هوش مصنوعی و ایجاد دستیار هوشمند است.
علی حیدری عضو و نایبرییس هیأتمدیره سازمان تأمیناجتماعی
(Edge computing)، اینترنت اشیاء (Intenet of Things)، توکنیزیشن (Tokenization) و گیمیفیکیشن (Gamification) و ارتباطات ماشین با ماشین (Machine to machine communication) به سرعت در حال تعمیم و تسری به کلیه علوم، فنون و عرصههای زندگی فردی و اجتماعی انسانها هستند.
عصر فضای مجازی
بشر امروز در ساحت نوین خود وارد عصر فضای مجازی شده و در همه عرصهها با ترکیبی از زندگی واقعی و مجازی روبهروست. صرفنظر از بسامد و تواتر سریع تغییرات در جهان کنونی، آنچه که آن را با تطورات قبلی جامعه بشری متمایز میسازد این است که مواجهه بشریت با دو فضایی شدن جامعه از جنس انتخاب نیست و یک ضرورت محتوم است و انسانها، سازمانها و جوامع فیالحال و به طور فزایندهای در آینده، ناگزیر و ناگریز از فناوریهای نوظهور هستند و «فناورمندی» وجه مشترک جهانشمول بشریت شده است.
به هر تقدیر، فناوری پدیده الا و لابدی شده که زندگی بشر بدون آنها غیرقابل تصور است. این امر بهویژه پس از پاندمی کرونا اهمیت و عمومیت بیشتری یافته؛ به نحوی که بسیاری از افراد، سازمانها، شرکتها، احزاب، نحلههای فکری و حتی فرقهها و گروههایی که تارک دنیا بودن، دوری از شهرها و تجمعات بشری وجه ممیزه آنها بود، مجبور شدند برای انتقال پیام خود، جذب مخاطبان و حفظ پیروان خود به عرصه فناوریهای نوظهور گام بگذارند.
«دستیار تأمیناجتماعی هوشمند» (Smart social security assistant) میتواند با استفاده نظاممند از قابلیتهای هوش مصنوعی، تسهیل و تسریع دستیابی روزآمد، فناورانه و هوشمندانه به خدمات و پوششهای تأمیناجتماعی را فراهم سازد. دستیار تأمیناجتماعی هوشمند در واقع یک مشاور شخصی مجازی است که بر پایه هوش مصنوعی و مطابق با نظر هر یک از افراد تعاملات، ارتباطات و تبادلات فیمابین آنها با سازمان تأمیناجتماعی را برقرار و یک پرونده الکترونیک تأمیناجتماعی شخصی فراهم میسازد و در طول زمان به صورت خود تنظیم و یادگیرنده، وقایع مهم مرتبط با تأمیناجتماعی نظیر زمان و نحوه واریز حق بیمه توسط کارفرما و یا خویشفرما، زمان و میزان واریز مستمری و یا سایر مزایای قانونی و... را گوشزد میکند و سؤالات پرتکرار در زمینه تأمیناجتماعی را پاسخ میدهد و کار مدیریت ارتباط با مشتری (CRM) را نیز به انجام میرساند.
دانش هوش مصنوعی
هوش مصنوعی که از نیمه دوم قرن نوزدهم به عنوان یک دانش جدید برای شبیهسازی، یادگیری و حل مسأله ظهور و بروز یافت، عبارت است از هوشی که توسط ماشینها ظهور پیدا میکند و در مقابل هوش طبیعی خاص انسان و سایر مخلوقات جانوری و گیاهی قرار دارد و سامانههایی است که مانند انسان و به طور منطقی فکر و عمل میکنند.
چهار بُعد اصلی هوش مصنوعی عبارتند از «توصیفکنندگی»، «تشخیصدهندگی»، «پیشگویی» و «تصمیمگیری»؛ لکن وجوه و ابعاد کارکردی دیگری نظیر یادگیری (کمکحال)، یادگیرنده و یاددهنده، پیمایشگری (تقویم و اندازهگیری)، پایشگری (کنترل و نظارت)، پالایشگری (گزینش و انتخاب)، پردازشگری (انجام محاسبات)، بازیگری استراتژیک (شطرنج و...)، تصمیمگیری خودکار (خودکارسازی و هوشمندسازی)، خودرانها (کنش، واکنش و برهمکنش)، فهم زبان انسان (نظیر سیری و الکسا)، توصیهگری (نظیر یوتیوپ) و جستوجوگری (نظیر گوگل) هم برای فناوری هوش مصنوعی مطرح هستند.
اگرچه دستیار صوتی هوشمند و برخی ابزارهای جستوجو و تبدیل صوت به متن به کار گرفته شده روی ابزارهای هوشمند به عنوان نماد کاربرد هوش مصنوعی از منظر عموم مردم شناخته میشود؛ لکن هماکنون هوش مصنوعی کاربردهای وسیعی در عرصههای مختلف علمی و کسبوکارها و صنعت - بازارها پیدا کرده و این قابلیتها را فراتر از مرزهای زمان و مکان که خاص عملکرد انسانها است، به طور 24 ساعته و در هفت روز هفته و تمام ایام سال بدون وقفه و تعطیلی ارائه میکند. از جمله در صنعت ساختمان و متفرعات آن (تأسیسات و تجهیزات و لوازم خانگی)، در بانکداری و سامانههای مالی، در پزشکی و سلامت، در آموزش و پژوهش، در سامانههای خودکار، خودگردان و خودران، در شبکههای اجتماعی (تحلیل روندها و گرایشها)، در محیطزیست، در صنعت توریسم، در بهینهسازی کارایی سامانهها و در مدیریت و صرفهجویی انرژی کاربرد هوش مصنوعی در علوم، فنون، هنرها، کسبوکارها و صنعت- بازارها به سرعت در حال تسری و تعمیم است. اگرچه طبق معمول حوزههای تجاری، اقتصادی، مالی، بانکی و بیمهای در این زمینه پیشگام هستند؛ لکن سایر عرصهها نظیر سلامت، پزشکی و آموزش و پژوهش نیز از این فناوری نوظهور بیبهره نماندهاند. همچنین کاربرد هوش مصنوعی در حوزه حکمرانی، حاکمیت و اداره امور جامعه و نظامات تصمیمسازی، تصمیمگیری، اجرایی و نظارتی کشورها به سرعت در حال گسترش است و به نظر میرسد سازمان تأمیناجتماعی نبایستی از این قافله عقب بماند؛ بهویژه آنکه این سازمان از رهگذر تراکنشهای مستمر خود با مخاطبان با کلان دادهها (Big data) سروکار دارد و تداوم خدماترسانی بدون بهرهگیری از هوش مصنوعی بسیار سخت خواهد شد.
در مبحث هوش مصنوعی، عامل هوشمند (Intelligent agent) به موجودی گفته میشود که در یک محیط، اطراف خود را شناخته و اعمالی را روی محیط انجام میدهد و کلیه اعمالی که انجام میدهد در جهت نیل به اهدافش است. این سیستمها امکان یادگیری دارند و سپس از دانش اکتسابی خود برای انجام اهداف خود استفاده میکنند.
دستیار اجتماعی هوشمند
ایده «دستیار تأمیناجتماعی هوشمند» (ISSA/SSSA) را بایستی حلقه وصل سازمان تأمیناجتماعی و شرکای اجتماعی آن دانست که به مدد هوش مصنوعی قابل تحقق است. همانطور که هوش مصنوعی به عنوان یک دستیار پزشک به کمک او میآید و مراحل پیشگیری، آگاهیبخشی، آموزش، تشخیص، تجویز، درمان و مراقبت و نگهداری از بیمار را منظم، دقیق، آسان و در دسترس میسازد؛ از طرف دیگر، هوش مصنوعی با ثبت و ضبط کلیه کارهای یک دانشآموز و تجزیه و تحلیل آنها به عنوان دستیار یک معلم، به او در مسیر آموزش و پرورش استعدادهای دانشآموز مدد میرساند، بنابراین میتوان از هوش مصنوعی به عنوان یک دستیار تأمیناجتماعی برای یک فرد اعم از بیمهشده، کارفرما و مستمریبگیر استفاده کرد.
مکالمهگر هوشمند یا چتبات (chat bot) جلوه پرکاربردی از فناوری هوش مصنوعی است. بات مکالمه فناوری شبیهسازی مکالمه هوشمند با یک یا چند کاربر انسانی از طریق صدا و متن است و نوعی از دستیار مجازی هوشمند است که در زمینه مدیریت ارتباط با مشتری، خدمات مشتری، مسیریابی، جستوجوگری و جمعآوری اطلاعات، تبلیغات و بازاریابی و دریافت و ارسال فرمان به وسایل رایانهای و ابزارهای هوشمند به کار گرفته میشود. کاربرد چتباتها برای تجارت (تجارت الکترونیک دیجیتال و هوشمند از طریق مکالمه)، آموزش، سرگرمی و تفریحات، امور مالی و بانکی، سلامت، اخبار، کمک و مشاوره برخط روزبهروز در حال فزونی است و لازم است سازمان تأمیناجتماعی نیز در تداوم طرحهای مربوط به مدیریت ارتباط با مشتری (سامانه 1420) از این فناوری در قالب «دستیار تأمیناجتماعی هوشمند» بهره گیرد.
دستیار صوتی هوشمند یا دستیار هوشمند شخصی، نرمافزاری است که میتواند بر اساس دستورات یا سؤالها، وظایف و خدماتی را برای کاربر خود انجام دهد. برخی از دستیاران مجازی قادر به صحبت کردن و پاسخ دادن از طریق صدای تلفیقی هستند. این فناوری قابلیت گفتوگوی فعال دارد و در زمان اتصال به اینترنت میتواند در ازای درخواست صوتی دریافت شده، خدمات و محتوای دیجیتال ارائه دهد. الکسا آمازون، کورتانا مایکروسافت، دستیار گوگل و سیری اپل از دستیارهای صوتی مشهور جهان هستند. این فناوری دستیار صوتی همچنین در بسیاری از تلفنهای هوشمند، رایانههای شخصی و حتی اسباب بازیهای کودکان به کار رفته است.
کاربردهای هوش مصنوعی
از زمانی که سامانههای دستیار صوتی هوشمند بر روی ابزارهای هوشمند از جمله تلفن همراه نصب شد و بدون نیاز به یک ابزار خاص در دسترس عموم قرار گرفت، کاربردهای هوش مصنوعی و دستیار صوتی هوشمند نیز در زمینه ارسال پیام، برقراری تماس تلفنی، بررسی وضعیت هوا، برنامهریزی کارهای روزمره، کنترل علائم حیاتی نظیر ضربان قلب و فشار خون، سنجش و برنامهریزی حرکات ورزشی و بدنی، موقعیتیابی و... روند رو به فزونی به خود گرفت. از جمله برای انجام مکالمات ساده با دستگاه و پرسش یا صدور فرمان، جستوجوی صوتی در موتورهای جستوجو، اتصال و ارتباط با وسایل دیگر و کنترل و هدایت آنها، شخصیسازی و تشخیص صدا و ذخیرهسازی برنامهها و امکانات خاص مورد نظر فرد، امنیت و ایمنی و حفاظت از اطلاعات، برنامهها و رمزها، کنترل خانه هوشمند و لوازم، تجهیزات و تأسیسات خانگی و اداری و استفاده از دستیار هوشمند در اپلیکیشنها کسانی که از دستیارهای صوتی هوشمند استفاده میکنند، عموماً بیشتر کارهای روزانه خود را با آن انجام میدهند. این وظایف، سابق بر این توسط یک دستیار شخصی و یا مشاور و یا کارگزار و یا مباشر و یا منشی انجام میگرفت. دستیارهای مجازی معمولاً نرمافزارهای مبتنی بر فضای ابری هستند که غالباً نیاز به اتصال اینترنت دارند. فناوریهایی که به این دستیارهای هوشمند قدرت میدهند، بر پایه حجم وسیعی از داده هستند که این دادهها به کمک پلتفرمهای هوش مصنوعی این دستیارها میآید. در این دستیارهای هوشمند از فناوریهای مبتنی بر هوش مصنوعی همانند یادگیری ماشینی، پردازش گفتار طبیعی و شناسایی گفتار برخوردار هستند. زمانی که کاربر با این دستیارها به تعامل میپردازد، هوش مصنوعی از الگوریتمهایی پیچیده استفاده میکند تا از دادهها یاد بگیرد و بتواند در آینده در تشخیص نیاز کاربر بهتر عمل کند. در حال حاضر دستیارهای هوشمند معمولاً کارهای سادهای را برای کاربرانشان انجام میدهند. برای مثال اضافه کردن لیست وظایف به تقویم، جستوجوی اینترنت در مورد یک موضوع خاص، کنترل دستگاههای مختلف یک خانه هوشمند مانند لامپها، دوربینها، وسایل گرمایشی و... همچنین کاربران از این دستیارهای مجازی برای دریافت تماسهای تلفنی، پیامهای متنی، مسیریابی هنگام رانندگی، جستوجوی اخبار و وضعیت آبوهوا و... نیز استفاده میکنند.
«دستیار تأمیناجتماعی هوشمند» که موضوع این مقاله است و در ادامه به آن خواهیم پرداخت نیز همانند دستیار صوتی هوشمند عمل میکند و برنامهای کاربردی است که با اخذ دستورات و یا با یادگیری ماشینی و بهرهگیری از هوش مصنوعی، محتواهای مورد نظر یا مورد نیاز افراد را در اختیار آنها قرار میدهد و همانند یک دستیار یا مشاوری که به صورت دورکار و برخط، دستورات مافوق خود را اجرایی میکند...